YUMURTALIK (OVER) KİSTLERİ / TÜMÖRLERİ
Yumurtalık kistleri üreme yaşı kadınlarda çok sık görülür ve hiçbir belirti vermedikleri için kadınların kistleri olduğundan haberleri bile olmaz.
Basit, fonksiyonel kistler içi sıvı dolu, farklı boyutlarda ama genellikle 5 cm ve altında keseciklerdir. Hormonal değişimlere göre kaybolur sonra tekrar oluşabilirler. Hemen daima tesadüfen klinik muayene veya ultrason sırasında görülürler. Bir, en fazla 2 adet sonrasında kendiliklerinden kaybolurlar. Gereksiz test ve muayene tekrarlarının önlenmesi için özellikle ultrason ile görüntülemenin hemen adetin bitiminde yapılması tercih edilir. Adete yakın 7-10 gün içinde ultrason yapılırsa kistlerin tesadüfen görülme olasılığı çok artar. Bazen de 1-2 cm çapındaki normal yumurta hücreleri yanlış şekilde kist olarak değerlendirilir ve raporlanır, boş yere telaşa neden oluşturabilir.
Basit kistler en sık olarak folikül ya da korpus luteum kistleridir ki bunlar yumurta hücresini çevreleyen oluşumun olağan ve doğal görünümleridir. Kendiliklerinden kaybolurlar. Çikolata kistleri ise içine kanama olan ve zaman içinde kanın koyulaşıp kıvamlı hale geldiği kistlerdir. Bunlar eğer en geç 2 adet döngüsü sonrası kendiliklerinden kaybolmazlarsa bu durumda endometriosis adı verilen ve çoğu zaman ağrılı adet, ağrılı cinsel ilişki ile birlikte görülen yine basit kistlerdir. Çikolata kistleri ayrı başlığı altında web sitemde ve sosyal media sayfalarımdaki makalelerimde ayrıntılı bilgilere ulaşabilirsiniz. Genç yaşlardaki kistler hemen daima basit türde iseler de kırklı yaşlardan itibaren, özellikle menopoz sonrası yumurtalık kitleleri daha dikkatli ve sık inceleme ve izlemi gerektirirler.
YAKINMALAR
Basit kistler her hengi bir yakınmaya yol açmazlar. Bazen ve özellikle büyük ve içerik olarak ağırlığı olanları kendi etraflarında dönerek (buna tıp dilinde torsiyon diyoruz) giderek daha sıklaşan ve süreklileşen şiddetli kasık ve alt karın ağrısına yol açabilirler. Bu durumda acil olarak hastaneye gitmeniz hatta ameliyat olmanız gerekebilir. Endometriosis kistleri ise çevre dokulara yapışık olduklarından kendi etraflarında dönerek torsiyone olamazlar ama şiddetli adet ağrılarına, ağrılı cinsel ilişkiye ve veya sürekli kasık ağrısına yol açabilirler. Özetle over kistleri çoğu zaman ağrısız olduklarından ancak büyüdüklerinde tesadüfen karın muayenesinde veya ultrasonda saptanırlar. Sağlıklı ve hiçbir yakınması olmayan kadınların bile yılda bir kez kontrol muayenesi yaptırmaları bu nedenle önemlidir. Bir önceki videoda tartıştığımız rahim urları da aynı şekilde tesadüfen yapılan muayenelerde yine tesadüfen fark edilirler. İsminin içinde kist sözcüğü bulunduğu için boş yere endişeye neden olabilen “polikistik over sendromu” tamamen farklı bir klinik tablodur. Bir hormonal bozukluktur ve tartıştığımız yumurtalık kistleriyle uzaktan yakından ilişkili değildir.
TANI
Klinik muayene, ultrason, gerekirse MR ve diğer görüntüleme yöntemleriyle tanı konulabilir
OVER KİSTLERİ KANSERE DÖNÜŞÜR MÜ?
Basit over kistleri kanserleşmez. Ancak katı içerikli ve veya büyük boyutlu ve hızlı büyüyen kitleler kötü huylu olma potansiyeli taşıyabilirler. Ultrason ve benzeri görüntüleme yöntemleriyle kist içinde katı nodüller görülür, yüzeylerinde düzensizlikler saptanır ya da yekpare tek bir kist yerine içinde bölmeler, kisti bölen perde yapıları bulunursa tümörden şüphelenilerek daha sık izlenmeleri gerekebilir. CA125 ve benzeri tümör belirteçlerinin kan örneklerinde yüksek çıkmaları da uyarıcı diğer bulgulardan bazılarıdır.
TEDAVİ
Basit fonksiyonel kistlerin tedavisi gerekmez. Zaten süreç içinde kendiliklerinden kaybolurlar. Sıklıkla ve yanlış olarak uygulanan doğum kontrol haplarıyla “kist tedavisi” tamamen yanlıştır. Tıp biliminde yeri yoktur.
Kanser ve kanser öncesi yumurtalık kist ve tümörleri, klinik değerlendirme bulgularına göre yönetilirler. Bu durumda cerrahi tedavi esastır. Ameliyat sonrası tıbbi tedavi ve yakın takip hayati önem taşır.
SON SÖZ – KADINLARDAKİ PEK ÇOK KİST VE TÜMÖRLER, HİÇ BİR YAKINMAYA YOL AÇMADAN TESADÜFEN MUAYENEDE SAPTANIRLAR. BU NEDENLE BELİRLİ ARALIKLARLA (ÇOĞU KEZ YILDA BİR) SAĞLIKLI KADIN MUAYENESİ HAYATİ ÖNEM TAŞIR.
07.11.2024
Prof. Dr. Kutay Biberoğlu