- İnfertilite ile başvuran düzenli adet döngüleri, dolayısıyla yumurtlama fonksiyonları olan sağlıklı bir genç kadında kan örneğinde prolaktin (PRL), folikül stimülan hormon (FSH), Anti-müllerian hormon (AMH), estradiol (E2), tam kan sayımı, kan biyokimyası ölçümleri anlamsızdır. Tedavi seçimine ve gebelik öngörüsüne bir katkı sağlamaz.
- İnfertilitenin tanı testleri arasında laparoskopi yapılması, ancak muayene ve veya ultrasonda gebelik şansını azaltacak ve cerrahi olarak düzeltildiğinde gebelik başarısını artıracak bir hastalık veya anormallik şüphesi varsa gereklidir. Her çocuğu olmayan kadına laparoskopi yapılması anlamsızdır.
- Rahim ve kanal ilaçlı film – histerosalpingografi (HSG) raporları ya da yorumlarında, önceden karın içi ameliyat geçirmemiş kadınlarda “tek tüp kapalı, tek tüp açık” veya “tüplerde daralma” veya “tüplerde genişleme” veya “tüp tıkalıydı, açtık” gibi yorumların gerçeği yansıtma olasılığı pratik olarak yoktur.
- Trombofili paneli (pıhtılaşma testleri), bırakınız infertiliteyi, tekrarlayan düşüklerden sonra bile önerilmemekte, anormallik bulunması durumunda bile, tedavi gebelik başarı oranlarını etkilememektedir.
- Standart inferilite tanı testleri, yumurtlama testi, sperm sayımı ve rahim ve kanal filmini içermelidir. Bunun dışında her olguya histeroskopi yapılması, gebelik başarı oranlarını artırmamaktadır. Tüp bebek tedavisi kararı verilmiş olsa bile standart testlerin yapılması esastır. Bulunabilecek bazı sorunlar önceden düzeltilmezse, tüp bebek başarı şansı da düşük olur. İnfertilite nedeniyle doğrudan tüp bebek merkezine başvurulmuş olunsa bile çiftlere tüp bebek gözlüğü ile bakılmayıp standart araştırmaların yapılması, bulunan olası nedenlerin düzeltilmesiyle doğal yoldan gebelik şansı verilmesi, deontolojik ve etik olarak da doğru olandır.
- Genç ya da orta yaşlı, henüz gebelik şansını bile denememiş ama bebek isteyen kadınlara veya henüz ancak birkaç aydır gebe kalma şanslarını deneyen çiftlere veya yeterli süredir bebek sahibi olmayı deneyen ama henüz hiçbir infertilite nedeni araştırması yapılmamış çiftlere kan örneğinde FSH veya AMH bakıp “yumurta sayın azalmış, hemen ve acilen tüp bebek yapılmalı” önerisinin doğru bir karar olmayabileceği, özellikle yumurta sayısı azalmış kadınlarda tüp bebek başarısının daha düşük olacağı, yeterli süre gebeliği denediğinde veya gebeliği engelleyen sebep bulunup tedavi edildiğinde doğal yolla gebe kalıp bebek sahibi olma şansının daha yüksek olabileceği akılda tutulmalıdır. Defalarca başarısız tüp bebek denemelerinden sonra doğal yoldan yeterli süre gebelik şansı verildiğinde veya basit bir ilaç tedavisiyle bebek sahibi olan her yaşta pek çok kadın vardır.
- Düzenli adet gören yani yumurtlaması olan kadınlarda gebe kalmak için her ay sadece tek bir yumurtaya ihtiyaç vardır. Oysa tüp bebekte başarı için çok sayıda yumurta toplamak gereklidir. AMH, FSH, ultrason ile yumurta sayımı ile “yumurtaların bitiyor, acele etmelisin” söylemi gerçekçi değildir. Yumurtalar azalmış olsa bile hiçbir zaman birkaç ayda tükenmez, dolayısıyla hiçbir çift 3-5 aylık bir gebelik şansını deneme, değerlendirilme veya tedavi ile tüp bebek şansını azaltmaz ya da yitirmez. Yanlış yönlendirme ile çiftleri panikletmenin tıbbi karşılığı yoktur.
- Yumurtlaması, dolayısıyla düzenli adet döngüleri olan bir kadına Klomifen Sitrat veya Letrozol tablet ile tedavi denemesi yararsızdır, gebelik hızlarını artırmaz.
- Tüp bebek tedavisi öncesi, (hiçbir zaman etkinliği bilimsel olarak kanıtlanmamış olduğu halde bir zamanlar moda olan) rahim içi zarını çizerek güya embryonun tutunma şansını artırma çabaları başarı oranlarını yükseltmez, dolayısıyla bu işlemlerin yapılması gerekmez.
- Bazı özel durumlar dışındave 35 yaş altında gebelik oranlarını artırmak amacıyla tüm tüp bebek olgularına embryolara preimplantasyon genetik tarama uygulaması başarı oranlarını artırmaz, dolayısıyla gereksizdir.
- Erkek infertilite olguları dışında tüp bebek gereken her olguya, gebelik oranlarını yükseltmek amacıyla intrasitoplazmik enjeksiyon (ICSI) yapılması gerekli değildir.
- Akapunktür, alternatif tıp denemeleri, bitkiler, vitamin, gıda desteği vb. ne doğal yolla ne de tüp bebek ile başarı oranlarını artırmaz, dolayısıyla önerilmemelidir.
- Bağışıklık sistemi ile ilgili araştırmalar ve tedaviler infertilite tedavi başarı oranlarını artırmaz. İntralipid infüzyonu, intravenöz immünglogulin, lökosit immünizasyon tedavisi vb. deneysel girişimler yararlı olmadığı gibi yan etkileri nedeniyle de önerilmemektedir.
- Plateletten zengin plazma (PRP), tutkal, mikrochip, embryonun rahime tutunma şansını artırdığı iddia edilen ERA vb. gebelik başarısını artırmak iddiası ile yapılan uygulamalar, bilimsel kanıtı olmayan, sınama yanılma tarzında, ticari kaygılarla uygulanan ve önerilmeyen yaklaşımlardır.
Sonuç : İnfertilite gerek geleneksel ve klasik tanı ve tedavi yöntemleri ile, gerekse ve daha çok tüp bebek girişimleri ile tüm dünyada suistimale açık bir tıp alanıdır. Ticari kaygılar, zaman zaman kanıta dayalı olmayan ve bilimselliği tartışmalı yaklaşımların standart ve bilimsel tedavi yöntemlerine eklenmesine neden olmaktadır. Oysa esas olan, Hipokrat yeminindeki “Primum non nocere” yani “öncelikle zarar verme” prensibi olmalıdır.
Referanslar:
www.drkutaybiberoglu.com, doktorsitesi / facebook / instagram / youtube biberoglu linklerinde aşağıdaki konu başlıklı video ve makalelere ulaşabilirsiniz.
- Aşırı doz tıp uygulamalarının kime yararı var? Ağustos 23, 2016
- İyi Hekimlik, İyi Tıp Uygulaması. Ağustos 18, 2016
- Kısırlık Uzmanları için “İleri Teknoloji” Uygulamalarının Dayanılmaz çekiciliği. Eylül 1, 2016
- Çocuk isteyen herkese tüp bebek mi yoksa sebebe yönelik tedavi mi? 1.02.2021
- Medya ve Tüp Bebek Uygulamalarında Ahlaksız Teklif. Şubat 28, 2017
- Anti-müllerian hormon (AMH) ne işe yarar? – Kritik analiz. Ağustos 20, 2017
- Tüp bebek başarısında prenatal genetik tarama – Gerçek mi, efsane mi? Kasım 9, 2017
- Çocuk sahibi olamayan infertil çiftler için temel bilgiler. Ocak 26, 2018
- Tüp bebek tedavisi kimlere uygulanmalı, kimler için ilk seçenek olmamalı. Haziran 11, 2018
- İnfertilite Nedir? Nasıl Yönetilir? Haziran 11, 2018
- Üremenin ertelenmesi/korunması ve oosit dondurma/saklama. Eylül 24, 2018
- Tüp Bebek (IVF) ve Preimplantasyon genetik tarama (PGS). Eylül 24, 2018
- İyi Hekimlik, İyi Tıp Uygulaması. Nisan 21, 2019
- Tüp Bebek (in vitro fertilizasyon) konusunda her şey. Ekim 21, 2019
- Tüp bebek tedavisi kimlere uygulanmalı? Kimlere uygulanmamalı? Başarı oranları nedir? 11.11.2019
- İnfertilite tanı ve tedavisinde histeroskopi ne kadar gerekli? Kasım 11, 2019
- Çocuk sahibi olmakta başarısız infertil kadınlara histeroskopi yapılmalı mıdır?15.11.2019
- Tüp bebek tedavisinde A’dan Z’ye yenilikler. Kasım 2, 2019
- Erkek infertilitesinde ilaç tedavisi. Aralık 13, 2019
- Tüp bebek denemeleri başarısız olursa durum ümitsiz mi yoksa yine de bebek sahibi olma şansı var mı? Ocak 30, 2020
- Tüp Bebek tedavisiyle ve doğal yolla gebe kalma şansını artıran faktörler. Ocak 27, 2020
- Tüp bebek tedavisinde hangi yenilikler var? 11.11.2021
- Hastalıkların tanısı amacıyla hekimler tarafından istenen testler – Hekim ve hasta bakış açılarından nasıl yorumlanmalı – 08.04.2022
Prof. Dr. Kutay Biberoğlu
03.01.2023
Ankara